هنگام سنجش نسخه های بیستون با یکدیگر، درمی یابیم که چند ناهمانندی و تفاوت در میان نسخه ها به چشم می خورد که دربرگیرنده افزودن یا چشم پوشی از یک واژه، جمله با یک بند (پاراگراف) – نسبت به یک نسخه دیگر- بوده و نشان از یک روند پیچیده برای نگارش نسخه های این سنگنبشته و ویرایش آنها دارد.
افزون بر این ناهمسانی نسخه ها، سختی دسترسی به خود سنگنبشته که برفراز دیواره بسیار بلندی بر سینه کوه بغستان کنده شده، کار رونوشت برداری از نویسه های آنرا همواره پیچیده و دشوار ساخته است. چنانچه تاکنون تنها چند تن توانسته اند خود را به این نوشته های میخی رسانده و با دردسر بسیار از آنها نسخه برداری کنند. (البته در چند سال اخیر با برپایی یک پلکان آهنی در شکاف دیواره و نصب داربست، نزدیک شدن به سنگنبشته ها دشوار نیست اما با این همه هنوز هم رسیدن به خود نوشته های میخی، بسیار خطرناک است. ا. پریان).
رودیگر اشمیت (R. Schmitt) تنها کسی بود که در دهه های گذشته عکس های دقیقی را از نویسه های میخی همراه با برگردان آنها، آوانگاری و برگردان خود سنگنبشته ها فراهم ساخت. (با این همه در چند سال گذشته آقایان ذوالفقاری، مالیان و چگینی از دانشگاههای تهران و امیرکبیر و سازمان میراث فرهنگی کشور، با هماهنگی و همکاری این سازمان، پروژه ارزشمند فوتوگرامتری و توپوگرافی از پیکره ها و نوشته های میخی بیستون را با آماده سازی و تهیه نقشه های بسیار دقیق از پیکره ها، سنگنبشته بیستون و نویسه های آن به انجام رساندند که کاری بس در خور و شایسته است.)
ادامه مطلب ...از هنگام برجسته شدن دوباره سنگنبشته بیستون به دست ماجراجویان اروپایی، چند دیدگاه و گمان درباره گامها، ترتیب تراش پیکره ها و نگارش سنگنبشته ها گفته شده است. این گمانه زنی ها با استناد به گواهی هایی که در پیکره ها و نیز خود سنگنبشته بیستون دیده می شود ارائه شده اند. اما دیدگاههایی دیگر نیز هستند که از یک گمانه زنی ساده درباره گامهای تراش پیکره ها و سنگنبشته تا بررسی و موشکافی یافته های برجسته باستان شناسی را در برمی گیرد.
نخستین بار هنری راولینسن H. C. Rawlinson بود که نسخه ایلامی سنگنبشته (AE DB) را در بخش پایین سنگنبشته در سوی چپ نسخه پارسی باستان رونویسی کرد. او در آن هنگام به نسخه ای دیگر در سوی راست پیکره ها که بخشی از آن با تراش پیکره سکونخای سکایی از میان برداشته شده بود نگریست و در این بررسی نسخه ای دیگر را به زبان ایلامی یافت. تنها سه خط از ستون نخست این نسخه، درست در زیر پیکره را سکونخا می شد خواند.
«نوریس» E. Noris که پسان تر نسخه رونوشت ایلامی برداشت شده بدست راولینسن را منتشر کرد، این سه خط را «بخشی جدا و تکرار بخشی دیگر در سوی چپ نسخه پارسی باستان (AE DB ستون یکم خطهای 61-63)» نامید. اما نه راولینسن و نه نوریس هیچکدام تلاش نکردند این را بیابند که چرا دو نسخه کپی از هم ایلامی در سنگنبشته بیستون دیده می شوند.
«کینگ و تامسون» King & Thompson که نسخه های میخی بیستون را با هم سنجیدند در کتاب خود «پیکره ها و سنگنبشته داریوش بزرگ بر دیواره بیستون در ایران، 1907»، حتی به این نیز نپرداختند که چرا این سه خط زیر پیکره سکونخای سکایی، بسیار با بخشی از نسخه دیگر ایلامی (ستون یکم، خطهای 61-63) یکسان است. آنها تنها گمان بردند که این سه خط ایلامی درباره رویدادهایی است که در ستون پنجم نسخه پارسی باستان نوشته شده است. (به آگاهی دوستان گرامیم می رسانم که این همان سرچشمه ای است که من ا. پریان از نویسه های سه زبانه آن در همین نوشتار بویژه در خوانش نسخه ایلامی بهره مند شده ام).
دوستان گرامی و ارجمند
همچنانکه می دانید سنگنبشته داریوش بزرگ در بیستون دربرگیرنده نوشته های میخی به زبانهای پارسی باستان، ایلامی و اکدی است. برخی از این نوشته های میخی در چند ستون و برخی دیگر نیز در جای جای گوناگون دیواره و نیز کنار خود پیکره ها (میان آنها، زیر پای آنها یا بالای سر آنها و پیرامون نگاره دایره بالدار) دیده می شوند.
از آنجا که در جستارهای گوناگون درباره سخنان داریوش بزرگ در بیستون به این نوشته ها اشاره شده و آنها به نسبت جایگاهی که دارند کد بندی شده اند و همچنین برای سادگی کار خوانندگان گرامی در یافتن جایگاه این نوشته ها و همچنین موقعیت آنها نسبت به یکدیگر برآن شدم تا نمای نقاشی را که خودم از سنگنبشته کشیده ام در اینجا بیاورم.
هدف من از آوردن این نگاره تلاش برای کمک به خوانندگان به یافتن جایگاه نوشته ها در این سنگنبشته است بویژه که جستاری که در پی این نوشتار خواهد آمد، به گامهای تراش پیکره ها و نگارش نوشته های میخی بر دیواره بیستون خواهد پرداخت.
در اینجا گرافها یکی یکی بدون کد و دیگری کدبندی شده خواهد آمد. از دوستان گرامیم برای کوتاهی هایی که در این نقاشی دیده می شود و اینکه شاید در برخی بخش ها، این گراف با نمای واقعی تطبیق نداشته باشد، پوزش می خواهم.
برای دیدن این گرافها «ادامه مطلب» را کلیک کنید. سپاسگذارم